De Geuzen
Wat als je opa een verzetslid was, maar daar thuis nooit over werd gesproken?
In de 6-delige podcastserie De Geuzen, voor Rijnmond, gaat maker Eza Doortmont op zoek naar het verzetsverleden van haar familie. Haar overgrootvader Jan was lid van het eerste Geuzenverzet, haar opa Phulps werd later ook lid. Hier werd later amper over gepraat.
Wat is er gebeurd, waar was de familie onderdeel van en waren ze wel een held?
Wat begon als een persoonlijke zoektocht, groeit uit tot een breder verhaal over het verzet in de regio Rijnmond – en over de dunne lijn tussen goed en fout. Eza duikt in archieven, spreekt familie en historici, en bezoekt plekken waar geschiedenis werd geschreven.
Over geheimen, helden, en hoe het verleden doorwerkt in het nu.
Mede mogelijk gemaakt door de Provincie Zuid-Holland, de Historische Vereniging Maassluis en het Vfonds.
1. Hoe het begon
Haar opa zat samen met zijn broers en zussen in het verzet in Maassluis. Maar over de details weet Eza haast niets. Nu wil ze toch proberen te begrijpen wat er is gebeurd en de context daarvan in de Tweede Wereldoorlog. Is dat wat er is gebeurd wel zo goed, of zijn er ook minder goede dingen gebeurd? In de eerste aflevering van De Geuzen begint Eza aan haar zoektocht. Wat ze denkt te weten, blijkt ze al snel totaal niet te kunnen passen in de grotere context. Haar moeder Carla weet bijna niets, maar het gesprek met haar zorgt wel voor nog meer vragen. Haar tante Lydi weet van alles – maar hoe past het allemaal bij elkaar? En: wat betekent dit? Waar kan Eza haar opa plaatsen in het grotere plaatje?
2. De Geuzen
Wie waren deze vroege verzetsgroep, de Geuzen, precies? Die zo vroeg na het bombardement op Rotterdam al opgericht werden. Wat dreef hen tot hun verzetsdaden, en wat waren de grote gevolgen daarvan? Om het verzetsverleden van haar opa te begrijpen, moet Eza terug naar het begin. Grote Jan, haar overgrootvader, was een Geus. In haar zoektocht bezoekt Eza voor het eerst de Geuzenherdenking, ze spreekt met Gertjan van de Velden, de Tweede Wereldoorlog-expert uit Maassluis. En ze gaat met haar vader, de historicus, praten over Jan. Daarnaast bespreekt ze eindelijk met haar moeder de informatie-bom die haar tante Lydi heeft gedropt in de eerste aflevering. Wist mama dit echt niet? Het zet haar aan het denken: moeten we het hier wel over hebben? Want het maakt mama zo verdrietig. Misschien moet ik snel naar het archief, op zoek naar antwoorden over mijn familie – en zal ik hier wel antwoorden vinden als mijn opa en zijn broer geen grote mannen waren in het verzet?
3. In het verzet
Hoe rol je in het verzet? Hoe werkte dat? En waarvan was Eza’s familie onderdeel? In deze aflevering gaat Eza opzoek naar het antwoord op de vraag: ‘hoe wordt je lid van een verzetsgroep?’ Want die bonkantoren overvallen, waar haar tante in aflevering 1 over vertelde – dat doe je niet zomaar. Eza spreekt historicus Ad van Liempt opzoek naar context en informatie, ze vraagt haar vader om hulp en start haar onderzoek bij het NIOD. Dan ontvangt ze onverwacht twee brieven met nieuwe informatie. Brieven die alles op z’n kop zetten.
4. informatie
Zijn er nog sporen te vinden in het archief? En kunnen we opa daar terugvinden? In deze aflevering gaat Eza op zoek naar tastbare aanwijzingen. Ze spreekt haar nicht Nel, die in de vorige aflevering een e-mail stuurde naar haar moeder. Tijdens de oorlog woonde het gezin van Nel tijdelijk bij opa Phul in huis – hun eigen huis was gebombardeerd. Samen met haar vader bezoekt Eza het Nationaal Archief. Ook gaat ze in op een uitnodiging van Gertjan, de WOII-expert van Maassluis, voor een wandeling langs plekken waar het verzet actief was. Dan volgt een onverwachte ontdekking: op zolder bij haar ouders ligt het gehele krantenarchief van ‘Het Laatste Nieuws’. Tussen de papieren vindt Eza meer. Ook de band van de Binnenlandse Strijdkrachten duikt op. Maar er staat niet ‘SG’, zoals eerder gehoord, maar ‘Oranje BT’ – van Bewakingstroepen. Wat betekent dat? Wat heeft opa dan bewaakt?
5. Goed en fout
Wat is er toch net na de bevrijding gebeurd? Hoe was de bevrijding? Wat heeft Phulps bij dat interneringskamp de vergulde hand gedaan?
Zeker met het nieuws dat zijn vader overleden is in concentratiekamp Mauthausen. Eza gaat met haar vader Michel opnieuw naar het nationaal archief, in de hoop iets te kunnen vinden over Opa’s tijd net na de bevrijding. Ook spreekt ze met Hjalmar Teunissen van het stadsarchief in Vlaardingen, over die tijd. Maar hij vertelt ook meer over de acties in de regio, onderander rond het kaalscheren van ‘foute’ meiden en het interneren van ‘foute nederlanders’. De vraag blijft: ‘wat heeft Phul gedaan?’ En ‘was hij nou goed of fout?’ Dan vindt ze wat in het archief dat zoveel antwoorden zou kunnen geven.
6. Opa
Wie was opa Phulps als mens? Nu het onderzoek steeds completer wordt, beseft Eza dat het niet eigenlijk niet draait om de details – maar om wie haar opa was als mens. Ze gaat eindelijk met haar moeder in het psychologisch rapport lezen en blijft met die ene vraag zitten: was hij nou goed of fout?
Eza spreekt met haar ‘grote neef’ Wikke, die Phulps nog goed gekend heeft als Opa. Ook gaat ze in gesprek met Liesbeth van der Horst, directeur van het Verzetsmuseum, over heldendom – en of iedereen die in het verzet zat automatisch een held was.
Samen met haar moeder organiseert Eza een ‘nichten- en nevendag’, om de familie bij te praten over haar zoektocht. Maar ook in de hoop dat er nieuwe verhalen of aanwijzingen boven tafel komen. Dan blijkt er nog een koffer te zijn. Maar mag Eza die wel bekijken? En wat heeft dit hele project haar eigenlijk geleerd?
Mede mogelijk gemaakt door:
